بىتكويىن - نۇقتىدىن نۇقتىغا ئېلىكتىرونلۇق پۇل سېستىمىس

istockphoto-1329055819-612x612

ئاپتورى : ساتوشى ناكاموتو (Satoshi Nakamoto)، [email protected]

ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىنى ئىشلىگۈچى : ئازات بىلگە.

كىرىشمە (Abstract)

A purely peer-to-peer version of electronic cash would allow online payments to be sent directly from one party to another without going through a financial institution. Digital signatures provide part of the solution, but the main benefits are lost if a trusted third party is still required to prevent double-spending. We propose a solution to the double-spending problem using a peer-to-peer network. The network timestamps transactions by hashing them into an ongoing chain of hash-based proof-of-work, forming a record that cannot be changed without redoing the proof-of-work. The longest chain not only serves as proof of the sequence of events witnessed, but proof that it came from the largest pool of CPU power. As long as a majority of CPU power is controlled by nodes that are not cooperating to attack the network, they'll generate the longest chain and outpace attackers. The network itself requires minimal structure. Messages are broadcast on a best effort basis, and nodes can leave and rejoin the network at will, accepting the longest proof-of-work chain as proof of what happened while they were gone.

پۈتۈنلەي نۇقتىدىن-نۇقتىغا بولغان ئېلىكتىرونلۇق پۇل سېستىمىسى، توردا پۇل تۆلەشنى ھېچقانداق بىر ئۈچىنجى تەرەب فىنانس ئورگىنىنىڭ ئارلىشىشىسىز ئېلىب بېرىشقا ئىمتىياز يارىتىدۇ. رەقەملىك ئىمزالار بۇ مەسىلىنىڭ بىر بۆلىكىنى ھەل قىلىش چارىسى بىلەن تەمىنلەيدۇ، ئەمما بەزى ئەڭ مۇھىم پايدىلار تەكرار سەرىب قىلىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن بىر ئىشەنچىلىك ئۈچۈنجى تەرەبنىڭ تونۇشتۇرلىشى بىلەن مەھرۇم قىلىنىدۇ. بىز تەكرار سەرب قىلىش مەسىلىسىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن نۇقتىدىن نۇقتا تورى ئاساسىدىكى ھەل قىلىش چارىسىنى ئوتتۇرىغا قويىمىز. بۇ تور ۋاقىت تامغىسى ئارقىلىق بارلىق سودا ئىشلەملىرىنى خەشلەب ئاندىن خىزمەت ئىسپاتى ئاساسىدىكى خەش زەنجىرىگە كىرگۈزىدۇ، بۇنىڭ ئارقىلىق بارلىق خىزمەت ئىسپاتىنى قايتىلىماي تۇرۇب، پۈتۈنلەي ئ‍ارقىغا قايتۇرۇشقا بولمايدىغان (يەنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدىغان) بىر خاتىرە شەكىللىنىدۇ. ھەممىدىن ئۇزۇن بولغان زەنجىر بۇ زەنجىردىن ئۆتكەن بىر يۈرۈش ھادىسىلەرنىڭ شاھىتى بولۇپلا قالماي، يەنە ھەممىدىن چوڭ ئىشلەمچى قۇۋىتى بىلەن تەمىنلەۋاتقانلىقىنىڭ دەلىلى بولالايدۇ. كۆپ قىسىم زەنجىردىكى ئىشلەمچىلەر تور ھۇجۇمىىغا ھەمكارلاشمايدىغان تۈگۈنلەر تەرىپىدىن كونتىرول قىلىىنغان ھالدا ئۇلار ھەممىسى ھەممىدىن ئۇزۇن زەنجىرنى ھاسىل قىلىدۇ ۋە زەنجىرگە قارىتىلغان ھەر قانداق ھۇجۇمدىن غالىب كېلىدۇ. بۇ تورنىڭ ئۆزى ناھايىتى كىچىك بىر قۇرۇلما تەلەب قىلىدۇ. ئۇچۇرلار كۈچنىڭ بارىچە تىرىشچانلىق بىلەن تارقىتىلىدۇ، تۈگۈنلەر بولسا ئۆز ئىختىيارى بويىنچە توردىن ئايرىلالايدۇ ۋە قايتىدىن قوشۇلالايدۇ، ئۇلار يوق بولغاندا يۈز بەرگەن بارلىق ئىشلارنىڭ خاتىرىسى توردىكى ھەممىدىن ئۇزۇن زەنجىر تەرىپىدىن كاپالەتلەندۈرىلىدۇ.

كىرىش سۆز (Introduction)

Commerce on the Internet has come to rely almost exclusively on financial institutions serving as trusted third parties to process electronic payments. While the system works well enough for most transactions, it still suffers from the inherent weaknesses of the trust based model. Completely non-reversible transactions are not really possible, since financial institutions cannot avoid mediating disputes. The cost of mediation increases transaction costs, limiting the minimum practical transaction size and cutting off the possibility for small casual transactions, and there is a broader cost in the loss of ability to make non-reversible payments for non-reversible services. With the possibility of reversal, the need for trust spreads. Merchants must be wary of their customers, hassling them for more information than they would otherwise need. A certain percentage of fraud is accepted as unavoidable. These costs and payment uncertainties can be avoided in person by using physical currency, but no mechanism exists to make payments over a communications channel without a trusted party.

ئىنتىرنېتتىكى سودا سېتىق ئاساسەن ئىشەنچىلىك ئۈچۈنجى تەرەب سۈپىتىدە ئېلىكتىرونلۇق تۆلەملەرنى بىر تەرەب قىلىدىغان مالىيە ئورگانلىرىغا تايىنىب بىر تەرەب قىلىندى. گەرچە بۇ سېستىما كۆپ ۋاقىتتا ياخشى ئىشلەب كەلسىمۇ، يەنىلا ئىشەنچكە ئاساسلانغان مودىلنىڭ تۇغما ئاجىزلىقىدىن زەربە يىمەكتە، يەنى بۇ سېستىمىدا پۈتۈنلەي ئارقىغا قايتۇرۇشقا بولمايدىغان ئىشلەملەر ئەمىلىيەتتە مۇمكىن ئەمەس، چۈنكى مالىيە ئورگانلىرى جېدەل ماجرالارنى بىر تەرەب قىلىشتىن ساقلىنالمايدۇ. ئارچىلىق ھەقلىرى ئىشلەم چىقىملىرىنى ئاشۇرىدۇ، ۋە شۇنىڭلىق بىلەن، ناھايىتى كىچىك مىقداردا ئىشلەمنىڭ يېپىلىش ئىمكانىيتىنى يوق قىلىدۇ، چۈنكى ئارچىلىق ھەقلىرى ئەمىلىيەتتە ئېلىب بېرىشقا بولىدىغان ئەڭ ئاز ئىشلەمنىڭ ھەجىمىگە چەك قويىدۇ (1). قايتۇرۇش ئىمكانىيتى، ئىشەنچە ئېھتىىياجىنى كېڭەيتىدۇ.

ئىزاھلاما: (1) بۇ يەردىكى مالىيە ئورگىنىنى بانكا دەب چۈشەنسىڭىز، بانكا مەيلى سىز بىرسىگە 100 لىرالىق ئىشلەم ياپسىڭىزمۇ، ياكى 10 مىڭ لىرالىق ئىشلەم ياپسىڭىزمۇ ئەڭ ئاز بولغاندا 5 لىرا ئالىدۇ دىسەك،، بۇ بەش لىرا تۈركچىدە كومىسسىيە، يەنى ئارچىلىق ھەققى بولىدۇ ( ئىككى تەرەپنىڭ ئارىسىدا تۇرۇب تۇتۇب قېلىنغان ھەق)، ئارچىلىق ھەققىنىڭ سەۋەبىدىن، سىز بىرسىگە ناھايىتى ئاز مىقتاردا پۇل يۆتكەشنى( ناھايىتى كىچىك ھەجىمدىكى مالىيە ئىشلىمىنى) توغرا كۆرمەيسىز.

sequenceDiagram
    actor Emet
    box 
    participant B as Bank 🏦
    end
    actor Memet 

    Emet ->>B: 💵 (100) "Memetke 100$"
    B -->B: 💵 (1%) "Archiliq Heqqi 1$"
    B ->>Memet: 💵 (100-1=99) "Memetke 99$"

ئالدىنقىئ‍ۈگۈنۈش ھەققىدە

كېيىنكىئامىرىكا پىرىزىدىنتى دونالد ترامپنىڭ ۋەزىپىگە ئولتۇرۇش نۇتۇقى